ZMIANY W SYSTEMIE KAUCYJNYM (ROZMOWA)

MARCIN DOBROWOLSKI, BIZNES24: Od stycznia przyszłego roku ma obowiązywać ustawa o systemie kaucyjnym opakowań plastikowych, ale w tej ustawie czekają nas spore zmiany. Z nami jest z kolei Anita Sowińska, wiceministra klimatu i środowiska. Dzień dobry, witam w BIZNES24.

ANITA SOWIŃŚKA, MINISTERSTWO KLIMATU I ŚRODOWISKA: Dzień dobry panie redaktorze i dzień dobry Państwu.

TO JEST AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA ROZMOWY PRZEPROWADZONEJ

NA ANTENIE TELEWIZJI BIZNES24

MD: Zapowiedziała Pani zmiany w ustawie. Pozostało na nie dziewięć miesięcy, zaledwie. Co się może zmienić w obowiązkach przedsiębiorców? Bo do nich przede wszystkim mówimy.

AS: Tak, ta ustawa jest bardzo oczekiwana przez społeczeństwo. Badania wskazują, że ponad 85% Polek i Polaków popiera system kaucyjny. My widzimy, jak to funkcjonuje w innych krajach, że to działa, że rzeczywiście środowisko może na tym bardzo skorzystać, że mniej będzie zanieczyszczenia w środowisku, ale też będzie lepszej jakości recykling.

To są konkretne zalety tego systemu i bardzo nam zależy, żeby weszło to o czasie, czyli na początku przyszłego roku. Oczywiście tutaj od początku kadencji, od początku, kiedy weszłam do ministerstwa, dostawałam też sygnały, że ta ustawa, która jest już przyjęta, (ona została przyjęta w lipcu ubiegłego roku) wymaga zmian i to są zmiany między innymi takie, że trzeba zagwarantować bezpieczeństwo tego systemu, na przykład to, żeby kaucja szła za butelką, czyli żeby na każdym etapie procesu sprzedaży czy to hurtowego, czy to w branży HoReCa, czy to w sklepach, żeby płacić kaucję, co zagwarantuje bezpieczeństwo temu systemowi.

I tak to funkcjonuje również w innych krajach. Ale to są zmiany, również zwolnienia z vatu kaucji, które również są w większości krajów Unii Europejskiej, ale także inne zmiany, tak, jak na przykład postulowane przez branżę przesunięcie obowiązku wdrażania systemu kaucyjnego na opakowania po mleku i produktach mlecznych.

Tutaj branża wskazywała, że nie jest gotowa od przyszłego roku, żeby ten obowiązek na niej ciążył ze względów sanitarnych. Tak, że mamy nadzieję, że przez pierwszy rok działania systemu, czyli przez przyszły rok, branża też i operatorzy nauczą się tego systemu i będziemy mogli te butelki po mleku wdrożyć w późniejszym terminie, czyli od 2026 roku.

Mamy news, ponieważ wczoraj zostało wydane pierwsze zezwolenie dla operatora systemu, to jest firma Zwrotka, już możemy to powiedzieć. Jest jeszcze jeden wniosek, który jest procedowany w tej chwili.

MD: Gratulujemy pierwszemu operatorowi systemu. Przyznane pozwolenie zostało wczoraj, jak usłyszeliśmy przed chwilą pani minister Anity Sowińskiej. Dobrze, to w takim razie przejdźmy do tych zmian. One, jak rozumiem czy jak chyba mogę wnioskować z Pani słów, one będą raczej kosmetyczne i takie naprawiając błędy czy jakieś niedopowiedzenia, które były w ustawie zawarte, bo rewolucji tutaj raczej się nie powinni przedsiębiorcy spodziewać?

AS: Tak, rewolucji nie będzie. Oczywiście uszczelniamy też ten system i już przygotowaliśmy taką pierwszą techniczną nowelizację ustawy, m.in. ona jakby nie oddziaływuje bezpośrednio na konsumentów, ale jest ona ważna z punktu widzenia uszczelnienia tego systemu. I tutaj wprowadzamy na przykład rozwiązania, że to Inspektoraty Ochrony Środowiska będą mogły kontrolować, jak działają operatorzy.

To są potrzebne zmiany, ale bardziej techniczne. Ale są też konkretne rozwiązania, które wpisujemy w rozporządzenia, czyli np. wysokość kaucji. Tutaj też wsłuchiwaliśmy się w głos różnych stron i zdecydowaliśmy się, że to będzie 50 groszy na opakowania po butelkach plastikowych i po puszkach aluminiowych,( w ogóle metalowych) i złotówka za opakowania szklane wielokrotnego użytku. Czyli tak naprawdę tak, jak jest obecnie. Tutaj również branża, przede wszystkim piwowarska, zwracała uwagę, że to jest akceptowalne przez klientów. Już to funkcjonuje, więc my się przychylamy do tego postulatu.

MD: Kształt butelek będzie musiał być ujednolicony?

AS: Nie, nie będzie musiał być ujednolicony. Natomiast badania środowiskowe, badania LCA, (Life Cycle Assessment, LCA, przyp. trans), czyli takie w całym cyklu życia produktu, pokazują, że opakowania wielokrotnego użytku, tutaj mam na myśli przede wszystkim szklane opakowania są najbardziej ekologiczne, jeżeli osiągniemy pewien efekt skali. I chcemy, aby w te opakowania wielokrotnego użytku miały możliwość wejścia również małe firmy, mali producenci np. soków czy wódek, czy piwa, bo w tej chwili tylko duzi producenci mogą sobie pozwolić na taki system, dlatego, że on tylko przy osiągnięciu pewnej skali można osiągnąć efekt ekonomiczny, ale i ekologiczny.

Tak, że tutaj nam zależy na tym, żeby wszyscy mieli możliwość wyboru, ale nie będzie to absolutnie zmuszanie nikogo do tego, żeby te opakowania wdrażał. Natomiast chcemy też modulować tymi opłatami. Generalnie w związku z zasadą zanieczyszczający płaci, czyli tam, gdzie te koszty środowiskowe będą wyższe, wówczas opłaty produktowe będą trochę wyższe. No, ale to wynika z rozszerzonej odpowiedzialności producenckiej, która jest wdrażana w całej Europie. I to jest kierunek dobry, dlatego, że w tej chwili to mieszkańcy ponoszą koszty gospodarowania odpadami i ponoszą je dwukrotnie, czyli kupując produkt i później jeszcze w opłatach za śmieci.

MD: Ja przed chwilą też zwróciłem uwagę na filmie, który Państwu pokazujemy, tutaj pokazujemy jak postępować ze śmieciami i tutaj widać wolontariuszy, którzy zbierają śmieci na plaży, tak robimy, ale mogli, chociaż Państwo zauważyć panią, która wyrzuca zakręconą butelkę do torby z odpadami to tak nie robimy. Prosimy odkręcać zawsze ten korek z butelki. On może być przytwierdzony do szyjki, ale nie wrzucamy zakręconej butelki do kosza na pewno, bo to niestety powoduje, że ona jest niezniszczalna praktycznie.

AS: Chciałabym wyprostować. W ogóle zacznę od tego, że ja też sprzątam i na przykład w ubiegłą niedzielę również sprzątałam okolice rzeki Rakówki w powiecie bełchatowskim, razem z harcerzami. I robię to systematycznie, ale chciałabym, jako ministra wprowadzać zmiany systemowe tak, żeby tych śmieci w środowisku po prostu nie było, a nie żebyśmy musieli ciągle tylko sprzątać te odpady.

Natomiast, jeżeli chodzi o te nakrętki, to wręcz zalecane jest, żeby tą nakrętkę zakręcić, czyli tę butelkę plastikową zgnieść i zakręcić tą butelkę. Dlatego, że recyklerzy bardzo dobrze sobie radzą. Tak, właśnie o to chodzi w Unii Europejskiej. I o to chodzi właśnie z tymi zawleczkami, które tam w tej chwili niektórzy narzekają, że to przeszkadza, ale to naprawdę ma wielki sens dlatego, że to jest bardzo cenny surowiec dla recyklingu.

Myślę, że ja nie jestem fanką zbierania nakrętek, co nie znaczy, że krytykuję to, bo rzeczywiście dużo dobrego też się udało zrobić. Natomiast to nie jest tędy droga. Najbardziej ekologiczne rozwiązanie jest takie, żeby to zostało, ta nakrętka została przy tym opakowaniu, które jest wyrzucone, a recyklerzy świetnie sobie to mechanicznie po prostu przerabiają.

MD: Ależ mnie Pani zbiła z pantałyku. Po naszej rozmowie od razu dzwonię do domu, żeby powiedzieć, że już teraz nie wyrzucamy butelek pozbawionych korka. Dobrze, więc jeszcze na koniec wróćmy do tej ustawy opakowaniowej. Czy jest zagrożenie, że ona będzie jednak przesunięta w czasie i jej wejście w życie? Bo ona wchodzi w życie 1 stycznia 2025 roku teoretycznie, ale czy może być przesunięta?

AS: Powiem tak: to dużo zależy od tego, jak będą przygotowani operatorzy, ponieważ już ta pierwsza decyzja jest wydana, więc mogę powiedzieć, że ten operator zawnioskował, żeby ten system zadziałał 31 stycznia, nie pierwszego stycznia. Nie wiem, jak będzie w przypadku innych zgłoszeń. Jeżeli będą operatorzy gotowi od 1 stycznia, no to wtedy będziemy to robić 1 stycznia. Natomiast ja spodziewam się, że ten pierwszy rok działania systemu kaucyjnego to będzie taki rok nauczenia się tego systemu. Również dla operatorów.

MD: Nie będzie kar w tym czasie?

AS: To znaczy są tak zwane opłaty produktowe i one będą płacone od poziomów. Znaczy Unia Europejska jakby narzuca na nas takie poziomy selektywnej zbiórki odpadów. W przyszłym roku to jest już 77%, potem wzrasta stopniowo aż do 90% w 2029 roku. I jeżeli producent, czyli wytwórca napoju, nie zrealizuje tych poziomów to wówczas od tej reszty będzie opłacał opłatę produktową. Z tym, że w pierwszym roku działalności jest ona bardzo niska. To jest tylko 10 groszy na kilogram.

MD: Bardzo dziękuję. Wiceministra klimatu i środowiska, Pani Anita Sowińska była naszym gościem w czwartek. Bardzo dziękuję za rozmowę.

AS: Dziękuję bardzo.