JAK SIĘ PLANUJE BUDŻET PAŃSTWA I NA CO RZĄD WYDAJE PIENIĄDZE PODATNIKÓW (ROZMOWA)

MARCIN DOBROWOLSKI, BIZNES24: Dziś Sejm uchwala budżet, a my wyjaśnimy Państwu, jak się przygotowuje ten dokument. Tłumaczyć będzie praktyk, profesor Paweł Wojciechowski, Instytut Finansów Publicznych, były minister finansów. Dzień dobry Panie profesorze.

PAWEŁ WOJCIECHOWSKI, INSTYTUT FINANSÓW PUBLICZNYCH: Dzień dobry. Bardzo mi miło.

TO JEST AUTOMATYCZNA TRANSKRYPCJA ROZMOWY PRZEPROWADZONEJ

NA ANTENIE TELEWIZJI BIZNES24

MD: Na początek pytanie, które nas nieco zaskoczyło, bo my podliczyliśmy przed programem wszystkie wydatki z ustawy uchwalanej przez Sejm, wszystkie pojedyncze i suma okazała się być dwukrotnie wyższa od liczby podawanej, jako wydatki budżetu na 2024 rok. Dlaczego? Czy zna Pan odpowiedź na to pytanie?

PW: No tak, oczywiście, bo to jest liczone to, co państwo policzycie pewnie z budżetu zadaniowego tak zwanego, czyli wszystkie zadania państwa. I tam są włączone poza budżetem państwa, tym rządowym, również wszystkie fundusze celowe i największym z tych funduszy jest Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, ale również inne fundusze związane z ubezpieczeniami społecznymi.

No i to jest bardzo dużo, bo to niedługo te świadczenia będą wynosić prawie 80-85% w ogóle wysokości budżetu. One są finansowane w dużym stopniu ze składek pobieranych przez ZUS. No i w zasadzie to w układzie innym, czyli tego budżetu państwa, to powinna być rubryczka tak, jak jest obecnie dotacja do FUS. I ta dotacja jest w innym budżecie. Ta dotacja wynosi 84 miliardy złotych na ten rok, a całość wydatków jest znacznie większa.

MD: Panie profesorze, ja rozumiem, że składki, które idą do zusu, podatki, które trafiają do budżetu, podatki, które też trafiają do innych instytucji, to jest jedna rzecz, ale te fundusze celowe, czy one są tylko z pieniędzy podatników finansowane, czy one zaciągają dług, na przykład? Jeżeli tak, to w jakiej skali w stosunku do wydatków?

JAK SIĘ PLANUJE BUDŻET PAŃSTWA I NA CO RZĄD WYDAJE PIENIĄDZE PODATNIKÓW (ROZMOWA) — źródło: BIZNES24

PW: Są trzy sektory. W sektorze rządowym są sektor rządowy i samorządowe. I sektor ubezpieczeń społecznych. Dodatkowo są jeszcze inne fundusze. To fundusze celowe są zawarte w budżecie zadaniowym. Natomiast są jeszcze inne fundusze, które też mają charakter celowy, ale one są wyłączone niestety z tej definicji krajowej, która jest istotna dla określenia deficytu. To są te fundusze, które są administrowane dzisiaj, ulokowane w Polskim Funduszu Rozwoju, a zwłaszcza w Banku Gospodarstwa Krajowego.

I to jest kolejna rubryczka i te fundusze powinny były być włączone do budżetu, powinny być plany finansowe tych funduszy załącznikiem do budżetu państwa. Ale nie są. I to jest też walka o przywrócenie przejrzystości, nowej koalicji, żeby w przyszłości te fundusze stanowiły założenia budżetowe. Póki co nie są.

MD: Wróćmy do samego dokumentu. Rząd zakłada, że z tytułu podatków wpłynie do budżetu prawie 604 miliardy złotych. Spójrzmy, na co przeznaczone będą te wydawane, nasze pieniądze. Zwłaszcza, że tytuły niektórych zadań mogą budzić, co najmniej ciekawość. Spójrzmy na to, jakie zadania ma wyznaczone budżet państwa. I tak mamy zadania: wydatki budżetu centralnego – zarządzanie państwem. Prawie 5,5 miliarda złotych. Co to jest zarządzanie państwem? Jeżeli chodzi o to, na co te pieniądze są wydawane? W dziale zarządzanie państwem, tak mniej więcej.

PW: To jest administracja.

MD: Ok, czyli wypłaty dla urzędników?

PW: No tak, tak, oczywiście…

MD: Funkcjonowanie urzędów centralnych. To były wydatki budżetu centralnego. To jest 5,5 miliarda złotych. Dalej jest dział, który ma tytuł: Bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny. Co tu wchodzi w życie?

PW: Oczywiście, tutaj też są służby, przede wszystkim mundurowe. To jest bardzo duża część. Ale wie pan, taki układ jest układem cały czas zadaniowym. Tutaj patrzymy po działach i to jest trochę inny układ, niż na przykład pan powiedział: płace w administracji. Albo na przykład jak są płace dla nauczycieli. W której rubryce to jest? To jest w rubryce subwencja, zwiększona teraz o ponad 4 miliardy złotych. Subwencja dla samorządu, która idzie dla nauczycieli, zwłaszcza tych przedszkolnych.

To jest trochę inny układ, bo ten budżet zadaniowy to idzie działami. Dział taki, jaki owaki… I to w zasadzie można powiedzieć, nie odkrywa istoty tego budżetu. Mianowicie, na co dokładnie idą pieniądze. Czy na płace, czy na jakiś sprzęt…

PW: Jednym z działów, który mnie zastanowił, bo naszą redakcję zastanowił był dział: Zdrowie, w którym jest zaskakująco niska kwota. Kwota, która nijak ma się do tych deklarowanych 9, o ile dobrze pamiętam procent PKB, które miały trafić na zdrowie właśnie: 33 miliardy złotych. To nie są wszystkie wydatki przeznaczone na opiekę zdrowotną w Polsce?

PW: No nie. Dlatego, bo właśnie tutaj też jest inny rachunek związany z tym, że część zdrowia jest jednak, można powiedzieć, dotowana z budżetu, a część idzie ze składek. Tutaj akurat to nie są ubezpieczenia społeczne, bo w ubezpieczeniach społecznych są emerytury, renty, fundusz chorobowy i fundusz wypadkowy. Natomiast to jak gdyby jest dodatek do tego, co łącznie idzie na zdrowie, razem z tym, co idzie z NFZ. I to składka NFZ, która przechodzi bezpośrednio przez ZUS jest przekazywana do NFZ-u, co wynosi 192 miliardy zł. Z tego, co pamiętam.

MD: Panie profesorze, tak. Mamy jeszcze ponad 20 zadań budżetu, których nie będziemy omawiać. Ale chciałbym zapytać Pana, czy 630 mld. – zabezpieczenie społeczne jak to się ma do wydatków na zdrowie, jest znacząco większe, ale ile trwa konstruowanie takiego budżetu? Ile trwa konstruowanie najważniejszego dokumentu finansowego dla Polski? Bo to już teraz widać z naszej rozmowy, że to nie jest błahostka i każdy z tych działów ma swoje ograniczenia, ale również wyjątki.

PW: Tak, oczywiście. To budżet jest procedowany, można powiedzieć i powinna być monitorowana realizacja tego budżetu przez cały rok i w zasadzie podejście do tego, wszystko wynika z przyjętej polityki publicznej, która ma wpływ na budżet. Natomiast większość tych wydatków, które tutaj mówimy, które są właśnie ustawione w układzie zadaniowym, wynika z ustawy o działach i każdy minister ma do dyspozycji jakiś dział, którym dysponuje takimi budżetami. I tak to jest ustawione obecnie, tak jak to jest prezentowane.

Natomiast istotne jest to, ile tych wydatków jest, tak zwanych wydatków sztywnych, a ile jest elastycznych. Większość tych wydatków jest sztywnych, także niezależnie od tego, co było zapowiadane w czasie kampanii wyborczej, to po pierwsze tak: podwyżki można wkomponować w budżet, natomiast jakiekolwiek nowe reformy, na przykład podwyższenie kwoty wolnej do 60 tysięcy złotych jest trudne, ponieważ ono wymaga ustawy, kolejnej. I dopiero wtedy, kiedy będzie ta ustawa przyjęta, będzie nowelizowane.

CZYTAJ TEŻ: SEJM UCHWALIŁ BUDŻET. SPADA RYZYKO NOWYCH WYBORÓW?

MD: Vacatio Legis. Panie profesorze, bardzo Panu dziękuję i niestety musimy już kończyć, choć rozmowa o budżecie jest tak długa, jak i proces jego przygotowywania. Paweł Wojciechowski był naszym gościem. Dziękuję pięknie.

PW: Dziękuję bardzo.